قلاویز و حدیده

قلاویز و حدیده

قلاویز و حدیده , برند ماکینا تاکیم (سه گل)

این دو وسیله ابزاری ( قلاویز و حدیده ) ، برای رزوه کردن یا اصطلاحاٌ رزوه زدن استفاده می شود. بطوری که قلاویز برای رزوه کردن داخل قطعات استفاده می شود، که مشهورترین کار قلاویز مهره زنی است و حدیده برای رزوه کردن قسمت خارجی قطعات استفاده می شود، که به آن پیچ تراشی نیر اطلاق می کنند.

کاربرد این دو وسیله در صنعت بسیار زیاد می باشد، بطوری که بدون وجود این دو وسیله شاید قطعات صنعتی که بخواهند آن را چندین بار تعمیر کنند، ممکن نباید، مگر این که قطعه ای را نخواسته باشند مجدد تعمیر ویا به هر دلیلی مثل تعمیر و نگهداری و سرویس کنند که آن وقت از سیستم پرچ و کوپلینگ “بند و بست” و ولدینگ”جوشکاری” آنها را یکپارچه و بدون تعمیر بسازند.

امروزه هستند ادوات و موتورهایی که کاملاٌ پک بوده و با یک کیفیت بالا آن را تولید می کنند و با یک عمر مشخص آن را ارائه می دهند و پس از آن را ارائه می دهند و پس از آن تاریخ آن وسیله عملا غیر قابل استفاده تلقی می گردد.

تفاوت قلاویز با حدیده

همانگونه که در بالا نیز گفته شد تفاوت قلاویز با حدیده در این است که قلاویز برای رزوه کاری در داخل قطعات و حدیده برای رزوه کاری بیرون قطعات استفاده می شود.
و اما برگردیم به مطلب اصلی و توضیح در مورد هر یک از این دو وسیله :
هر دو این وسیله باید بر اساس یک اصلوب ساخته شوند، که آن اصلوب را استاندارد جهانی تعیین می کند و همه ابزار سازمانهای دنیا از این قوانین باید تبعیت کنند که در سراسر جهان این قطعات بتوانند مورد استفاده قرار گیند.

سایز و انواع قلاویز و حدیده

این دو وسیله در صنعت واقعاٌ لازم و ملزوم یکدیگر هستند، بطوریکه برای هر سایز قلاویز ، همان سایز حدیده باید ساخته شود و بدین مفهوم که هر پیچ باید مهره اش هم ساخته شود، هر رزوه ایجاد شده روی یک شفت (میله) معکوس همان رزوه باید مهره ای ساخته و یا قطعه نر و ماده ای که بخواهند به یکدیگر بند وبست شوند باید رزوه های معادل هم داشته باشند و اگر کوچکترین اختلاف صدم و یا حتی میکرونی داشته باشند. دو قطعه رزوه شده به هم متصل نخواهند شد، بطوریکه پیچ M6 با گام (میلیمتر (۰.۷۵هرگز مهره سایز دیگری را قبول نمی کند، حتماً همین سایز و گام باید روی مهره تعبیه شده باشد.
و این مهم میّسر نخواهد شد، مگر با رعایت استاندارد همان کار در ساخت پیچ و مهره مربوطه، که ممکن است این استاندارد، DIN و یا استاندارد های دیگری باشد.

قلاویز چیست ؟

قلاویز ابزاریست از جنس فولاد تندبر و شبیه به پیچ که روی بدنه آن به منظور تامین زاویه براده و همچنین زاویه گوه ، سه یا چهار شیار ایجاد شده است. از این شیار برای خروج براده و روغن کاری استفاده می شود. انتهای دنباله قلاویز را معمولا به صورت چهار گوش می سازند تا بتوان در داخل دسته قلاویز بست. قلاویز درون دسته قلاویز بسته می شود.

به دلیل این که دندانه های قلاویز باید دارای قابلیت برداه برداری باشند ، هر یک از آنها دارای زاویه ازاد و براده هستند. قلاویزی که برای قطعات سخت به کار میرود زاویه آن صفر است.

دسته قلاویز

اندازه قلاویز

قلاویز معمولا برای تولید مهرهای استاندارد استفاده می شود با عدد قطر بزرگ مهره ای که ایجاد میکند مشخص می شود . همچنین به دلیل وجود شیارهای براده ، بدنه قلاویز ضعیف شده و قادر به تولید مهره در یک مرحله نیست لذا برای کاستن حجم براده برداری ، قلاویز ها را در سری های سه تایی می سازند تا مهره ها در سه مرحله ایجاد شود. ( قلاویز دستی ) . برای مثال برای مهره M20 باید قلاویز M20 استفاده شود.

ایجاد سوراخ به منظور قلاویز کاری

قطر سوراخی کهبه منظور قلاویز کاری در قطعه ایجاد می شود، باید کمی بزرگتر از اندازه قطر کوچک مهره باشد. زیرا در اثر فشار ، لبه های دندانه ها باد میکند. اگر اندازه قطر سوراخ مناسب نباشد غلاوه بر ناصافی سطح دندانه ها قلاویز در کار گیر کرده و احتمال شکستن آن بالا می رود. قطر مته مناسب جهت سوراخ کردن مهره برای مهره های میلی متری مطابق زیر محاسبه میشود.

• الف: استاندارد دین DIN
  D-d-p برای مهره تا اندازه M6

D-d 1/1p برای مهره های بزرگتر از M6

• ب: استاندارد ISO

D-d-p

• D قطر مته مورد نیاز
• d قطر بزرگ مهره
• p گام مهره

بعد از ایجاد سوراخ بهتر است با استفاده از مته خزینه ، لبه سوراخ پخ زده شود زیر اولا قلاویز به راحتی در سوراخ قرار گیرد و ثالثا از تولید پلیسه در ابتدا سوراخ جلوگیری شود.

قلاویز و حدیده

هم اکنون به کاربرد قلاویز و شاره ای هم به نحوه ساخت آن خواهیم داشت:
قلاویز ها به دو دسته تقسیم می شوند :

1. قلاویز های دستی
2. قلاویز های ماشینی

قلاویز های دستی :

این نوع قلاویز ها که به سیستم متریک و اینچی می باشند، خود با چند DIN و استاندارد دسته بندی شده و به گونه های ست سه عددی و دو عددی ساخته می شوند و از شاخص ترین DIN قلاویز باید از

DIN 352,DIN 351 که در ست های سه عددی تولید می شوند، اشاره کرد.

یا
قلاویز DIN 2181,HAND TAPUNF, UNIFIED FINE THREAD قلاویز دستی ست دو عددی UNF
یا
DIN 5157 و یا و یا DIN 353 مشهور به قلاویز لوله(BSP= BRITISH STANDARD PIP THREAD)
می توان اشاره کرد.

DIN 40432

این قلاویز دستی ، برای لوله و اتصالات لوله ای با متریال و آلیاژهای فولادی ، برنز و فولادهای ضد زنگ و با عملکرد زاویه ۸۰ درجه کارایی دارد و غیر از آن قطعه کارهایی که سوراخ های راه بدر داشته باشند، استفاده می گردد و توانایی در سوراخ های ته بسته هم دارد، به شرطی که یک قلاویز پیشرو حتماً زده شود.
این قلاویز (Din 40432) اصالتاٌ از متریال HSS و در ست های دو عددی ساخته می شود.

---

نکته ای مهم در ماجرای قلاویز وجود دارد که باید گفت همه قلاویز های دستی می توانند نوع ماشینی هم با همان Din داشته باشند که :

برای قلاویز زنی دستی نکاتی را باید رعایت کنیم تا بهترین نتیجه حاصل شود از جمله نکات مهم عبارتند از :

در درجه اول شرط اصلی این کار از قلاویز های سالم که فکهای نگهدارنده مطمئن دارند، استفاده شود .

در شکل زیر چند نوع قلاویز گردان دیده می شود:

1. در هر دور که ابزار به طرف راست می چرخد نیم دور آن را به طرف چپ بگردانید تا براده های جدا شده از بین لبه های برنده آزاد گردد.
2. اعمال نیروی زیاد باعث شکستن ابزار ، خراب شدن قطعه کار و ناصاف شدن دنده ها می شود.
3. در موقع دنده کردن قطعات فولادی بهتر است روغن به ابزار بزنند.
4. برای دنده کردن قطعات آلومنیومی زدن نفت بهتر است.
5. برای دنده کردن برنج یا چدن هیچگونه روغن به کار نبرید مگر در حفره هایی که خطر شکستن قلاویز و قطعه کار وجود داشته باشد، بدین مفهوم که ظرافت قطعه کار و حساسیت آن و ارزشمند بودن قطعه کار که در اینجا حتماً شرایط اعلام شده شماره یک نیز رعایت شود.

باید قبل از قلاویز کاری از جداول استاندارد قطر مته جهت سوراخ کاری را پیدا کرد.

برای مثال پیچ M7 x1 فقط در سوراخی که قطر 6mm قلاویز کاری شده باشد، قابلیت چرخش دارد .

توصیه می شود همه صنعتگران از جداول استاندارد استفاده کنند.

خاطرم هست که با تراشکاری صحبت میکردم و از ایشان سوال کردم که برای قلاویز M8 X1.25 از چه مته ای استفاده می کنید؟ گفت: ” ۷.50mm” به ایشان گفتم جدول ایزو میگه ” ۷.80mm”، گفت جدول بگه، من از جدول بیشتر سر در میارم.

نتیجه این گونه تفکر قطعاتی است که مصرف کننده را آزار می دهد و بعضاً ممکن است جان فردی را به خطر بیندازد.

خواهشمند است نسبت به رعایت مطالب فنی حساسیت قابل توجه مبذول گردد.

قلاویز های ماشینی :

از نام این کاملا ً استنباط می شود که قلاویزی هست که دیگر به صورت دستی عملیات دنده زنی داخلی را انجان نمیدهد و به وسایل گوناگون، از جمله قلاویز زن اتوماتیک و یا هر وسیله دیگری که امکان دوران زنی و پیشروی مناسب دنده زنی در عمق را داشته باشد استفاده می کنند.

به جهت ایجاد تصویر ذهنی بهتر در زیل چند نوع قلاویز زن اتوماتیک را ملاحضه می فرمایید ، البته امروزه در اکثر دستگاه های تراش و سنتر و دریل های ماشینی و رادیا سیستمی تعبیه شده است که عملیات دنده زنی، قلاویز کاری و اصولاً رزوه زنی را میسر کرده اند.